
Narody Europy, tworz±c miêdzy sob± coraz ¶ci¶lejszy zwi±zek, s± zdecydowane dzieliæ ze sob± pokojow± przysz³o¶æ opart± na wspólnych warto¶ciach.
¦wiadoma swego duchowo-religijnego i moralnego dziedzictwa, Unia jest zbudowana na niepodzielnych, powszechnych warto¶ciach godno¶ci ludzkiej, wolno¶ci, równo¶ci i solidarno¶ci; opiera siê na zasadach demokracji i pañstwa prawnego. Przez ustanowienie obywatelstwa Unii oraz stworzenie przestrzeni wolno¶ci, bezpieczeñstwa i sprawiedliwo¶ci stawia jednostkê w centrum swych dzia³añ.
Unia przyczynia siê do ochrony i rozwoju tych wspólnych warto¶ci, szanuj±c przy tym ró¿norodno¶æ kultur i tradycji narodów Europy, jak równie¿ to¿samo¶æ narodow± pañstw cz³onkowskich i organizacjê ich w³adz publicznych na poziomach: krajowym, regionalnym i lokalnym; d±¿y do wspierania zrównowa¿onego i sta³ego rozwoju oraz zapewnia swobodny przep³yw osób, towarów, us³ug i kapita³u oraz swobodê przedsiêbiorczo¶ci.
W tym celu, w obliczu zmian w spo³eczeñstwie, postêpu spo³ecznego oraz rozwoju naukowego i technologicznego, niezbêdne jest wzmocnienie ochrony praw podstawowych przez wyszczególnienie tych praw w Karcie i przez to uczynienie ich bardziej widocznymi.
Niniejsza Karta potwierdza, uwzglêdniaj±c kompetencje i zadania Wspólnoty i Unii oraz zasadê pomocniczo¶ci, prawa wynikaj±ce zw³aszcza z tradycji konstytucyjnych i zobowi±zañ miêdzynarodowych wspólnych pañstwom cz³onkowskim, z traktatu o Unii Europejskiej, traktatów wspólnotowych, europejskiej konwencji o ochronie praw cz³owieka i podstawowych wolno¶ci, kart spo³ecznych przyjêtych przez Wspólnotê i Radê Europy oraz orzecznictwa Trybuna³u Sprawiedliwo¶ci Wspólnot Europejskich i Europejskiego Trybuna³u Praw Cz³owieka.
Korzystanie z tych praw rodzi odpowiedzialno¶æ i nak³ada obowi±zki wobec innych osób, wspólnoty ludzkiej i przysz³ych pokoleñ.
Unia uznaje zatem prawa, wolno¶ci i zasady wymienione poni¿ej.
Rozdzia³ I
GODNO¦Æ
Artyku³ 1
Godno¶æ ludzka
Godno¶æ ludzka jest nienaruszalna. Musi byæ szanowana i chroniona.
Artyku³ 2
Prawo do ¿ycia
1. Ka¿dy ma prawo do ¿ycia.
2. Nikt nie mo¿e byæ skazany na karê ¶mierci ani poddany jej wykonaniu.
Artyku³ 3
Prawo do integralno¶ci osoby
1. Ka¿dy ma prawo do poszanowania swej integralno¶ci fizycznej i psychicznej.
2. W dziedzinie medycyny i biologii musz± byæ szanowane w szczególno¶ci:
- swobodna i ¶wiadoma zgoda osoby zainteresowanej, wyra¿ona zgodnie z procedurami okre¶lonymi przez ustawê;
- zakaz praktyk eugenicznych, w szczególno¶ci tych, których celem jest selekcja osób;
- zakaz wykorzystywania cia³a ludzkiego i jego poszczególnych czê¶ci jako ¼ród³a zysku;
- zakaz reprodukcyjnego klonowania istot ludzkich.
Artyku³ 4
Zakaz tortur i nieludzkiego lub poni¿aj±cego traktowania albo karaniaNikt nie mo¿e byæ poddany torturom ani nieludzkiemu lub poni¿aj±cemu traktowaniu albo karaniu.
Artyku³ 5
Zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej
1. Nikt nie mo¿e byæ trzymany w niewoli lub w poddañstwie.
2. Nikt nie mo¿e byæ zmuszony do ¶wiadczenia pracy przymusowej lub obowi±zkowej.
3. Handel lud¼mi jest zakazany.
Rozdzia³ II
WOLNO¦CI
Artyku³ 6
Prawo do wolno¶ci i bezpieczeñstwa
Ka¿dy ma prawo do wolno¶ci i bezpieczeñstwa osobistego.
Artyku³ 7
Poszanowanie ¿ycia prywatnego i rodzinnego
Ka¿dy ma prawo do poszanowania swego ¿ycia prywatnego i rodzinnego, domu i komunikowania siê.
Artyku³ 8
Ochrona danych osobowych
1. Ka¿dy ma prawo do ochrony danych osobowych, które go dotycz±.
2. Dane te musz± byæ przetwarzane rzetelnie w okre¶lonych celach i za zgod± osoby zainteresowanej lub na innej uzasadnionej podstawie przewidzianej ustaw±. Ka¿dy ma prawo dostêpu do zebranych danych, które go dotycz±, i prawo do spowodowania ich sprostowania.
3. Przestrzeganie tych zasad podlega kontroli niezale¿nego organu.
Artyku³ 9
Prawo do zawarcia ma³¿eñstwa i prawo do za³o¿enia rodziny
Prawo do zawarcia ma³¿eñstwa i prawo do za³o¿enia rodziny s± gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi reguluj±cymi korzystanie z tych praw.
Artyku³ 10
Wolno¶æ my¶li, sumienia i religii
1. Ka¿dy ma prawo do wolno¶ci my¶li, sumienia i religii. Prawo to obejmuje wolno¶æ zmiany religii lub ¶wiatopogl±du oraz wolno¶æ uzewnêtrzniania, indywidualnie lub wspólnie z innymi, publicznie lub prywatnie, swej religii lub ¶wiatopogl±du przez uprawianie kultu, nauczanie, praktykowanie i uczestniczenie w obrzêdach.
2. Uznaje siê prawo do odmowy s³u¿by wojskowej ze wzglêdów sumienia, zgodnie z ustawami krajowymi reguluj±cymi korzystanie z tego prawa.
Artyku³ 11
Wolno¶æ wypowiedzi i informacji
1. Ka¿dy ma prawo do wolno¶ci wypowiedzi. Prawo to obejmuje wolno¶æ posiadania pogl±dów oraz otrzymywania i przekazywania informacji i idei bez ingerencji w³adz publicznych i bez wzglêdu na granice pañstwowe.
2. Szanuje siê wolno¶æ i pluralizm mediów.
Artyku³ 12
Wolno¶æ gromadzenia siê i stowarzyszania siê
1. Ka¿dy ma prawo do swobodnego, pokojowego gromadzenia siê i swobodnego stowarzyszania siê na wszystkich poziomach, zw³aszcza w sprawach politycznych, zwi±zkowych i obywatelskich, z którego wynika prawo ka¿dego do tworzenia zwi±zków zawodowych i przystêpowania do nich dla obrony swoich interesów.
2. Partie polityczne na poziomie Unii przyczyniaj± siê do wyra¿ania woli politycznej jej obywateli.
Artyku³ 13
Wolno¶æ sztuk i nauk
Sztuki i badania naukowe s± wolne od ograniczeñ. Wolno¶æ akademicka jest szanowana.
Artyku³ 14
Prawo do nauki
1. Ka¿dy ma prawo do nauki i dostêpu do kszta³cenia zawodowego i ustawicznego.
2. Prawo to obejmuje mo¿liwo¶æ korzystania z bezp³atnej nauki obowi±zkowej.
3. Wolno¶æ tworzenia, z w³a¶ciwym poszanowaniem zasad demokratycznych, instytucji o¶wiatowych i prawo rodziców do zapewnienia wychowania i nauczania dzieci zgodnie z w³asnymi przekonaniami religijnymi, filozoficznymi i pedagogicznymi s± szanowane, zgodnie z ustawami krajowymi reguluj±cymi korzystanie z tej wolno¶ci i tego prawa.
Artyku³ 15
Wolno¶æ wyboru zawodu i prawo do podejmowania pracy
1. Ka¿dy ma prawo do podejmowania pracy oraz wykonywania swobodnie wybranego lub zaakceptowanego zawodu.
2. Ka¿dy obywatel Unii ma swobodê poszukiwania zatrudnienia, wykonywania pracy, korzystania z prawa przedsiêbiorczo¶ci oraz ¶wiadczenia us³ug w ka¿dym pañstwie cz³onkowskim.
3. Obywatele pañstw trzecich, którzy posiadaj± zezwolenie na pracê na terytorium pañstw cz³onkowskich, s± uprawnieni do takich samych warunków pracy, z jakich korzystaj± obywatele Unii.
Artyku³ 16
Wolno¶æ prowadzenia dzia³alno¶ci gospodarczej
Uznaje siê wolno¶æ prowadzenia dzia³alno¶ci gospodarczej zgodnie z prawem wspólnotowym oraz ustawodawstwami i praktykami krajowymi.
Artyku³ 17
Prawo do w³asno¶ci
1. Ka¿da osoba ma prawo do w³adania, u¿ywania, dysponowania i przekazania w drodze spadku swego mienia nabytego zgodnie z prawem. Nikt nie mo¿e byæ pozbawiony swego mienia, chyba ¿e w interesie publicznym, w przypadkach i na warunkach przewidzianych w ustawie, za uczciwym odszkodowaniem wyp³aconym we w³a¶ciwym terminie. Korzystanie z w³asno¶ci mo¿e podlegaæ regulacji ustawowej, je¶li jest to konieczne ze wzglêdu na interes ogólny.
2. W³asno¶æ intelektualna jest chroniona.
Artyku³ 18
Prawo do azylu
Gwarantuje siê prawo do azylu z w³a¶ciwym poszanowaniem zasad konwencji genewskiej z 28 lipca 1951 roku i protoko³u z 31 stycznia 1967 roku dotycz±cych statusu uchod¼ców oraz zgodnie z traktatem ustanawiaj±cym Wspólnotê Europejsk±.
Artyku³ 19
Ochrona w przypadku usuniêcia z terytorium pañstwa, wydalenia lub ekstradycji
1. Wydalenia zbiorowe s± zakazane.
2. Nikt nie mo¿e byæ usuniêty z terytorium pañstwa, wydalony lub wydany w drodze ekstradycji do pañstwa, w którym istnieje powa¿ne ryzyko, i¿ mo¿e byæ poddany karze ¶mierci, torturom lub innemu nieludzkiemu lub poni¿aj±cemu traktowaniu albo karaniu.
Rozdzia³ III
RÓWNO¦Æ
Artyku³ 20
Równo¶æ wobec prawa
Ka¿dy jest równy wobec prawa.
Artyku³ 21
Niedyskryminacja
1. Zakazana jest wszelka dyskryminacja ze wzglêdu na p³eæ, rasê, kolor skóry, pochodzenie etniczne lub spo³eczne, cechy genetyczne, jêzyk, religiê lub ¶wiatopogl±d, opinie polityczne lub wszelkie inne, przynale¿no¶æ do mniejszo¶ci narodowej, maj±tek, urodzenie, niepe³nosprawno¶æ, wiek lub orientacjê seksualn±.
2. W zakresie zastosowania traktatu ustanawiaj±cego Wspólnotê Europejsk± i bez uszczerbku dla jej postanowieñ szczególnych, zakazana jest wszelka dyskryminacja ze wzglêdu na przynale¿no¶æ pañstwow±.
Artyku³ 22
Zró¿nicowanie kulturalne, religijne i jêzykoweUnia szanuje zró¿nicowanie kulturalne, religijne i jêzykowe.
Artyku³ 23
Równo¶æ mê¿czyzn i kobiet
Nale¿y zapewniæ równo¶æ mê¿czyzn i kobiet we wszystkich dziedzinach, w tym w sprawach zatrudnienia, pracy i wynagrodzenia.
Zasada równo¶ci nie stanowi przeszkody w utrzymywaniu lub przyjmowaniu ¶rodków zapewniaj±cych specyficzne korzy¶ci dla osób p³ci niedostatecznie reprezentowanej.
Artyku³ 24
Prawa dziecka
1. Dzieci maj± prawo do ochrony i opieki, jaka jest konieczna dla ich dobra. Mog± swobodnie wyra¿aæ swoje pogl±dy. Pogl±dy te s± brane pod uwagê w sprawach, które ich dotycz±, stosownie do ich wieku i stopnia dojrza³o¶ci.
2. Wszystkie dzia³ania dotycz±ce dzieci, zarówno podejmowane przez w³adze publiczne, jak i instytucje prywatne, nale¿y podporz±dkowaæ najlepszym interesom dziecka.
3. Ka¿de dziecko ma prawo do utrzymywania sta³ego, osobistego zwi±zku i bezpo¶redniego kontaktu z obojgiem rodziców, chyba ¿e jest to sprzeczne z jego interesami.
Artyku³ 25
Prawa osób w podesz³ym wieku
Unia uznaje i szanuje prawa osób w podesz³ym wieku do godnego i niezale¿nego ¿ycia oraz do uczestniczenia w ¿yciu spo³ecznym i kulturalnym.
Artyku³ 26
Integracja osób niepe³nosprawnych
Unia uznaje i szanuje prawo osób niepe³nosprawnych do korzystania ze ¶rodków maj±cych zapewniæ im niezale¿no¶æ, integracjê spo³eczn± i zawodow± oraz udzia³ w ¿yciu spo³eczno¶ci.
Rozdzia³ IV
SOLIDARNO¦Æ
Artyku³ 27
Prawo pracowników do informacji i konsultacji w ramach przedsiêbiorstwa
Pracownikom lub ich przedstawicielom nale¿y zagwarantowaæ, na w³a¶ciwych poziomach, informacjê i konsultacjê we w³a¶ciwym czasie, w przypadkach i na warunkach przewidzianych w prawie wspólnotowym oraz ustawodawstwach i praktykach krajowych.
Artyku³ 28
Prawo do rokowañ i dzia³añ zbiorowych
Pracownicy i pracodawcy, lub ich odpowiednie organizacje, maj±, zgodnie z prawem wspólnotowym oraz ustawami i praktykami krajowymi, prawo do negocjowania i zawierania uk³adów zbiorowych pracy na odpowiednich poziomach oraz w przypadkach konfliktu interesów, do podejmowania dzia³añ zbiorowych w obronie swoich interesów, w tym akcji strajkowej.
Artyku³ 29
Prawo dostêpu do us³ug wyszukiwania miejsc pracy
Ka¿dy ma prawo dostêpu do bezp³atnej us³ugi wyszukiwania miejsc pracy.
Artyku³ 30
Ochrona w przypadku nieuzasadnionego zwolnienia z pracy
Ka¿dy pracownik ma prawo do ochrony w przypadku nieuzasadnionego zwolnienia z pracy, zgodnie z prawem wspólnotowym oraz ustawodawstwami i praktykami krajowymi.
Artyku³ 31
Nale¿yte i sprawiedliwe warunki pracy
1. Ka¿dy pracownik ma prawo do warunków pracy uwzglêdniaj±cych jego zdrowie, gwarantuj±cych mu bezpieczeñstwo i godno¶æ.
2. Ka¿dy pracownik ma prawo do ograniczenia maksymalnego wymiaru czasu pracy, okresów dziennego i tygodniowego odpoczynku oraz do corocznego p³atnego urlopu.
Artyku³ 32
Zakaz pracy dzieci i ochrona m³odocianych w pracy
Zatrudnianie dzieci jest zakazane. Minimalny wiek dopuszczenia do zatrudnienia nie mo¿e byæ ni¿szy ni¿ minimalny wiek zakoñczenia obowi±zku szkolnego, z zastrze¿eniem uregulowañ, które mog± byæ bardziej korzystne dla m³odocianych i z wyj±tkiem ograniczonych odstêpstw.
M³odociani dopuszczeni do pracy musz± mieæ warunki pracy odpowiednie dla ich wieku oraz byæ chronieni przed wykorzystywaniem ekonomicznym oraz jak±kolwiek prac±, która mog³aby szkodziæ ich bezpieczeñstwu, zdrowiu lub rozwojowi fizycznemu, psychicznemu, moralnemu i spo³ecznemu albo utrudniaæ im edukacjê.
Artyku³ 33
¯ycie rodzinne i zawodowe
1. Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej i spo³ecznej.
2. W celu pogodzenia ¿ycia rodzinnego z zawodowym ka¿dy ma prawo do ochrony przed zwolnieniem z pracy z powodów zwi±zanych z macierzyñstwem i prawo do p³atnego urlopu macierzyñskiego oraz do urlopu wychowawczego po urodzeniu lub adopcji dziecka.
Artyku³ 34
Zabezpieczenie spo³eczne i pomoc spo³eczna
1. Unia uznaje i szanuje uprawnienie do ¶wiadczeñ zabezpieczenia spo³ecznego oraz do us³ug spo³ecznych, zapewniaj±cych ochronê w takich przypadkach, jak macierzyñstwo, choroba, wypadki przy pracy, zale¿no¶æ lub podesz³y wiek oraz w przypadku utraty zatrudnienia, zgodnie z zasadami ustanowionymi w prawie wspólnotowym oraz ustawodawstwach i praktykach krajowych.
2. Ka¿da osoba, maj±ca miejsce zamieszkania i przemieszczaj±ca siê legalnie w obrêbie Unii Europejskiej, ma prawo do ¶wiadczeñ zabezpieczenia spo³ecznego i przywilejów socjalnych zgodnie z prawem wspólnotowym oraz ustawodawstwami i praktykami krajowymi.
3. W celu zwalczania wy³±czenia spo³ecznego i ubóstwa Unia uznaje i szanuje prawo do pomocy spo³ecznej i mieszkaniowej dla zapewnienia, zgodnie z zasadami ustanowionymi w prawie wspólnotowym oraz ustawodawstwach i praktykach krajowych, godnej egzystencji wszystkim osobom pozbawionym wystarczaj±cych ¶rodków.
Artyku³ 35
Ochrona zdrowia
Ka¿dy ma prawo dostêpu do profilaktycznej opieki zdrowotnej i prawo do korzystania z leczenia na warunkach ustanowionych w ustawodawstwach i praktykach krajowych. Przy okre¶laniu i urzeczywistnianiu wszystkich polityk i dzia³añ Unii zapewnia siê wysoki poziom ochrony zdrowia ludzkiego.
Artyku³ 36
Dostêp do us³ug ¶wiadczonych w ogólnym interesie gospodarczym
Unia uznaje i szanuje dostêp do us³ug ¶wiadczonych w ogólnym interesie gospodarczym, przewidziany w ustawach i praktykach krajowych, zgodnie z traktatem ustanawiaj±cym Wspólnotê Europejsk±, w celu wspierania spójno¶ci spo³ecznej i terytorialnej Unii.
Artyku³ 37
Ochrona ¶rodowiska
Wysoki poziom ochrony ¶rodowiska i poprawa jego jako¶ci musz± byæ zintegrowane z politykami Unii i zapewnione zgodnie z zasad± sta³ego rozwoju.
Artyku³ 38
Ochrona konsumentów
Polityki Unii zapewniaj± wysoki poziom ochrony konsumentów.
Rozdzia³ V
PRAWA OBYWATELI
Artyku³ 39
Prawo g³osowania i kandydowania w wyborach do Parlamentu Europejskiego
1. Ka¿dy obywatel Unii ma prawo g³osowania i kandydowania w wyborach do Parlamentu Europejskiego w pañstwie cz³onkowskim, w którym ma miejsce zamieszkania, na takich samych zasadach jak obywatele tego pañstwa.
2. Cz³onkowie Parlamentu Europejskiego s± wybierani w powszechnych wyborach bezpo¶rednich, w g³osowaniu wolnym i tajnym.
Artyku³ 40
Prawo g³osowania i kandydowania w wyborach lokalnych
Ka¿dy obywatel Unii ma prawo g³osowania i kandydowania w wyborach lokalnych w pañstwie cz³onkowskim, w którym ma miejsce zamieszkania, na takich samych zasadach jak obywatele tego pañstwa.
Artyku³ 41
Prawo do dobrej administracji
1. Ka¿dy ma prawo do bezstronnego i rzetelnego za³atwienia jego sprawy w rozs±dnym terminie przez instytucje, organy i agencje Unii.
2. Prawo to obejmuje:
- prawo ka¿dej osoby do osobistego przedstawienia sprawy, zanim zostanie podjêty indywidualny ¶rodek mog±cy negatywnie wp³yn±æ na jej sytuacjê;
- prawo ka¿dej osoby dostêpu do akt jej sprawy, z zastrze¿eniem poszanowania uprawnionych interesów poufno¶ci oraz tajemnicy zawodowej i handlowej;
- obowi±zek administracji uzasadniania swoich decyzji.
3. Ka¿da osoba ma prawo domagania siê od Wspólnoty naprawienia, zgodnie z zasadami ogólnymi wspólnymi dla praw pañstw cz³onkowskich, szkody wyrz±dzonej przez jej instytucje lub jej pracowników przy wykonywaniu ich funkcji.
4. Ka¿da osoba mo¿e zwróciæ siê pisemnie do instytucji Unii w jednym z jêzyków traktatowych i musi otrzymaæ odpowied¼ w tym samym jêzyku.
Artyku³ 42
Prawo dostêpu do dokumentów
Ka¿dy obywatel Unii i ka¿da osoba fizyczna lub prawna maj±ca miejsce zamieszkania lub statutow± siedzibê w pañstwie cz³onkowskim ma prawo dostêpu do dokumentów Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji.
Artyku³ 43
Rzecznik praw obywatelskich
Ka¿dy obywatel Unii i ka¿da osoba fizyczna lub prawna maj±ca miejsce zamieszkania lub statutow± siedzibê w pañstwie cz³onkowskim ma prawo zwracaæ siê do rzecznika praw obywatelskich Unii w przypadkach niew³a¶ciwego administrowania w dzia³aniach instytucji lub organów wspólnotowych, z wy³±czeniem Trybuna³u Sprawiedliwo¶ci i S±du Pierwszej Instancji wykonuj±cych swoje funkcje s±dowe.
Artyku³ 44
Prawo petycji
Ka¿dy obywatel Unii i ka¿da osoba fizyczna lub prawna maj±ce miejsce zamieszkania lub statutow± siedzibê w pañstwie cz³onkowskim maj± prawo petycji do Parlamentu Europejskiego.
Artyku³ 45
Swoboda przemieszczania siê i pobytu
1. Ka¿dy obywatel Unii ma prawo do swobodnego przemieszczania siê i przebywania na terytorium pañstw cz³onkowskich.
2. Swoboda przemieszczania siê i pobytu mo¿e zostaæ przyznana, zgodnie z traktatem ustanawiaj±cym Wspólnotê Europejsk±, obywatelom pañstw trzecich legalnie przebywaj±cym na terytorium pañstwa cz³onkowskiego.
Artyku³ 46
Opieka dyplomatyczna i konsularna
Ka¿dy obywatel Unii korzysta na terytorium pañstwa trzeciego, gdzie pañstwo cz³onkowskie, którego jest obywatelem, nie ma swojego przedstawicielstwa, z ochrony dyplomatycznej i konsularnej ka¿dego z pozosta³ych pañstw cz³onkowskich na takich samych warunkach jak obywatele tego pañstwa.
Rozdzia³ VI
WYMIAR SPRAWIEDLIWO¦CI
Artyku³ 47
Prawo do skutecznego ¶rodka prawnego i do sprawiedliwego procesu s±dowegoKa¿dy, czyje prawa i wolno¶ci zagwarantowane przez prawo Unii zosta³y naruszone, ma prawo do skutecznego ¶rodka prawnego przed s±dem zgodnie z warunkami okre¶lonymi w niniejszym artykule.
Ka¿dy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy w rozs±dnym terminie przed niezawis³ym i bezstronnym s±dem ustanowionym uprzednio na mocy ustawy. Ka¿dy ma mo¿liwo¶æ uzyskania porady prawnej, skorzystania z pomocy obroñcy i przedstawiciela.
Pomoc prawna jest dostêpna dla tych osób, które nie posiadaj± wystarczaj±cych ¶rodków, je¶li jest ona konieczna dla zapewnienia skutecznego dostêpu do wymiaru sprawiedliwo¶ci.
Artyku³ 48
Domniemanie niewinno¶ci i prawo do obrony
1. Ka¿dego oskar¿onego uwa¿a siê za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona zgodnie z prawem.
2. Ka¿demu oskar¿onemu gwarantuje siê poszanowanie prawa do obrony.
Artyku³ 49
Zasady legalno¶ci oraz proporcjonalno¶ci czynów zabronionych zagro¿onych kar± i kar
1. Nikt nie mo¿e byæ uznany za winnego pope³nienia czynu polegaj±cego na dzia³aniu lub zaniechaniu, który wed³ug prawa krajowego lub prawa miêdzynarodowego nie stanowi³ czynu zabronionego zagro¿onego kar± w czasie jego pope³nienia. Nie bêdzie równie¿ wymierzona kara surowsza od tej, któr± mo¿na by³o wymierzyæ w czasie, gdy czyn zabroniony zagro¿ony kar± zosta³ pope³niony. Je¶li ustawa, która wesz³a w ¿ycie po pope³nieniu czynu zabronionego zagro¿onego kar±, przewiduje karê ³agodniejsz±, ta w³a¶nie kara ma zastosowanie.
2. Niniejszy artyku³ nie stanowi przeszkody w s±dzeniu i karaniu osoby za dzia³anie lub zaniechanie, które w czasie, gdy mia³o miejsce, stanowi³o czyn zabroniony zagro¿ony kar±, zgodnie z ogólnymi zasadami uznanymi przez wspólnotê narodów.
3. Surowo¶æ kar nie mo¿e byæ nieproporcjonalna do czynu zabronionego zagro¿onego kar±.
Artyku³ 50
Zakaz ponownego s±dzenia lub karania w postêpowaniu karnym za ten sam czyn zabroniony zagro¿ony kar±
1. Nikt nie mo¿e byæ ponownie s±dzony lub ukarany w postêpowaniu karnym za ten sam czyn zabroniony zagro¿ony kar±, w zwi±zku z którym zosta³ ju¿ uprzednio na terytorium Unii Europejskiej zgodnie z ustaw± uniewinniony lub za który zosta³ uprzednio skazany prawomocnym wyrokiem.
Rozdzia³ VII
POSTANOWIENIA OGÓLNE
Artyku³ 51
Zakres
1. Postanowienia niniejszej Karty maj± zastosowanie do instytucji i organów Unii z w³a¶ciwym uwzglêdnieniem zasady pomocniczo¶ci oraz do pañstw cz³onkowskich wy³±cznie w zakresie, w jakim stosuj± one prawo Unii. Pañstwa te zatem szanuj± prawa, przestrzegaj± zasad i popieraj± ich stosowanie zgodnie ze swymi kompetencjami.
2. Niniejsza Karta nie ustanawia ¿adnej nowej kompetencji ani zadania dla Wspólnoty lub Unii, ani nie zmienia kompetencji i zadañ okre¶lonych w traktatach.
Artyku³ 52
Zakres praw gwarantowanych
1. Wszelkie ograniczenia w korzystaniu z praw i wolno¶ci uznanych w niniejszej Karcie musz± byæ przewidziane ustaw± i szanowaæ istotê tych praw i wolno¶ci. Z zastrze¿eniem zasady proporcjonalno¶ci, ograniczenia mog± byæ wprowadzone wy³±cznie wtedy, gdy s± konieczne i rzeczywi¶cie realizuj± cele interesu ogólnego uznawane przez Uniê lub wynikaj± z potrzeby ochrony praw i wolno¶ci innych osób.
2. Prawa uznane w niniejszej Karcie, których podstaw± s± traktaty wspólnotowe lub traktat o Unii Europejskiej, s± wykonywane na warunkach i w granicach okre¶lonych w tych traktatach.
3. W zakresie, w jakim niniejsza Karta zawiera prawa, które odpowiadaj± prawom zagwarantowanym w konwencji o ochronie praw cz³owieka i podstawowych wolno¶ci, ich znaczenie i zakres s± takie same jak praw ustanowionych przez tê konwencjê. Niniejsze postanowienie nie stanowi przeszkody, aby prawo Unii zapewnia³o szersz± ochronê.
Artyku³ 53
Poziom ochrony
¯adne z postanowieñ niniejszej Karty nie bêdzie interpretowane jako ograniczaj±ce lub podwa¿aj±ce prawa cz³owieka i podstawowe wolno¶ci uznane, we w³a¶ciwych im obszarach zastosowania, przez prawo Unii i prawo miêdzynarodowe oraz umowy miêdzynarodowe, których Unia, Wspólnota lub wszystkie pañstwa cz³onkowskie s± stronami, ³±cznie z europejsk± konwencj± o ochronie praw cz³owieka i podstawowych wolno¶ci oraz przez konstytucje pañstw cz³onkowskich.
Artyku³ 54
Zakaz nadu¿ycia praw
¯adne z postanowieñ niniejszej Karty nie bêdzie interpretowane jako przyznaj±ce prawo do podejmowania jakiejkolwiek dzia³alno¶ci lub dokonywania jakiegokolwiek aktu zmierzaj±cego do zniweczenia któregokolwiek z praw i którejkolwiek z wolno¶ci uznanych w niniejszej Karcie lub ich ograniczenia w wiêkszym stopniu ani¿eli jest to w niej przewidziane.
tekst karty na podstawie t³umaczenia Ministerstwa Sprawiedliwo¶ci, Rzeczpospolita 11-12-2007